ام آر آی (MRI) چیست؟
ام آر آی یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی، یک تکنیک تصویربرداری پیشرفته است که برای مشاهده دقیق اندام‌ها و بافت‌های داخلی بدن به کار می‌رود. این روش از ترکیب امواج مغناطیسی و رادیویی به همراه یک کامپیوتر برای تولید تصاویر باکیفیت و جزئیات بالا استفاده می‌کند. برخلاف روش‌های دیگر تصویربرداری، ام آر آی هیچ‌گونه دردی ایجاد نمی‌کند و نیازی به استفاده از اشعه ایکس ندارد.
نحوه عملکرد ام آر آی
در دستگاه ام آر آی، بیمار روی یک تخت متحرک دراز کشیده و وارد یک تونل استوانه‌ای شکل می‌شود که توسط یک آهنربای بزرگ احاطه شده است. این آهنربا میدان مغناطیسی بسیار قوی‌ای تولید می‌کند که موجب هم‌راستایی پروتون‌های هیدروژن موجود در بدن می‌شود. این پروتون‌ها سپس در معرض امواج رادیویی قرار می‌گیرند که باعث ایجاد تغییر در حرکت آنها و تولید سیگنال‌های ضعیفی می‌شود. این سیگنال‌ها توسط گیرنده‌های دستگاه ام آر آی دریافت و به کمک یک کامپیوتر پردازش می‌شوند تا تصاویر دقیقی از بخش‌های مختلف بدن به دست آید.
محدودیت‌ها و موارد منع استفاده از ام آر آی
افرادی که در بدن خود وسایلی مانند ضربان‌ساز قلب (پیس‌میکر)، ایمپلنت‌های فلزی، یا هرگونه تراشه و گیره فلزی به خصوص در ناحیه چشم دارند، قادر به انجام ام آر آی نیستند. میدان مغناطیسی قوی دستگاه ام آر آی ممکن است عملکرد این وسایل فلزی را مختل کرده و موجب ایجاد تصاویر با کیفیت پایین شود.
چالش‌های ام آر آی برای افراد با ترس از فضای بسته
برای افرادی که از فضای بسته (کلاستروفوبیا) هراس دارند، ام آر آی ممکن است گزینه‌ی مناسبی نباشد، زیرا بیمار باید مدت زمانی را در داخل یک تونل کوچک و بسته قرار بگیرد که ممکن است اضطراب ایجاد کند. در چنین مواردی، استفاده از ام آر آی باز یا مصرف داروهای آرام‌بخش می‌تواند راه‌حلی مناسب باشد.
دقت و کاربرد مواد کنتراست در ام آر آی
ام آر آی تصاویری بسیار دقیق و واضح از بافت‌ها و اندام‌های بدن ارائه می‌دهد که حتی تغییرات جزئی در ساختار بدن را نشان می‌دهد. در برخی مواقع، برای بهبود وضوح تصاویر، ماده کنتراستی مانند گادولینیوم تزریق می‌شود تا تصاویر به دست آمده دقیق‌تر و کامل‌تر باشند.
هدف از انجام ام آر آی (MRI)
ام آر آی به دلایل مختلفی توسط پزشکان تجویز می‌شود که تمامی آنها به بررسی دقیق وضعیت سلامت بافت‌های داخلی بدن مرتبط هستند. این روش به خصوص برای ارزیابی بافت‌های نرم مانند رگ‌های خونی، عضلات، رباط‌ها، مغز و همچنین استخوان‌ها کاربرد دارد. از ام آر آی می‌توان برای تشخیص جراحات، بیماری‌ها یا بررسی تغییرات و پیشرفت‌های حاصل از درمان استفاده کرد.
انواع مختلف ام آر آی (MRI)
ام آر آی انواع متعددی دارد که هر یک برای بررسی و تصویربرداری از بخش‌های مختلف بدن به کار می‌روند. انواع اصلی ام آر آی شامل موارد زیر هستند:
۱. ام آر آی فانکشنال (fMRI)
ام آر آی فانکشنال نوعی از ام آر آی است که بر فعالیت‌های مغز تمرکز دارد. در حالی که ام آر آی معمولی ساختارهای مغزی را بررسی می‌کند، fMRI به مشاهده فعالیت‌های مغزی در حین انجام وظایف مختلف مانند صحبت کردن، یادآوری خاطرات، یا حرکت کردن می‌پردازد. این نوع ام آر آی با اندازه‌گیری تغییرات جریان خون در نواحی فعال‌تر مغز، میزان اکسیژن موجود را تحلیل می‌کند. fMRI به طور گسترده‌ای در برنامه‌ریزی جراحی‌های مغزی و ارزیابی تاثیرات آسیب‌های مغزی و شرایطی نظیر سکته یا بیماری آلزایمر استفاده می‌شود.
۲. ام آر آی قلبی (MRI کاردیاک)
ام آر آی قلبی یک روش تخصصی است که برای بررسی مشکلات قلبی و تشخیص بیماری‌های مرتبط با قلب به کار می‌رود. این نوع ام آر آی تصاویر دقیقی از ساختار قلب و نحوه عملکرد آن فراهم می‌کند. به عنوان مثال، جریان خون درون قلب با کمک ام آر آی قلبی قابل بررسی است، که به پزشکان اجازه می‌دهد مشکلاتی مانند نقص‌های قلبی یا بیماری‌های قلبی را تشخیص دهند.
۳. ام آر آی پستان
ام آر آی پستان به عنوان یک روش تصویربرداری دقیق برای غربالگری سرطان پستان به خصوص در زنان جوان‌تر و یا آن‌هایی که دارای علائم اولیه سرطان سینه هستند، به کار می‌رود. علاوه بر این، برای بررسی میزان پیشرفت سرطان پستان در زنان مبتلا و نیز ارزیابی وضعیت ایمپلنت‌های سینه در افرادی که جراحی پروتز سینه انجام داده‌اند، از ام آر آی پستان استفاده می‌شود.
۴. ام آر اِی (MRA)
ام آر ای (MRA) بر روی تصویربرداری از شریان‌های بدن تمرکز دارد. در این نوع ام آر آی، برای ایجاد تصاویر واضح‌تر از رگ‌های خونی، یک ماده کنتراست به بیمار تزریق می‌شود. MRA به طور عمده برای بررسی مشکلات شریانی نظیر تنگی یا انسداد شریان‌ها استفاده می‌شود.
۵. ام آر وی (MRV)
ام آر وی (MRV) مشابه MRA است اما به جای شریان‌ها، بر روی سیاهرگ‌ها متمرکز است. همانند MRA، در MRV نیز از یک ماده کنتراست برای بهبود کیفیت تصاویر استفاده می‌شود. این نوع ام آر آی به خصوص برای تشخیص مشکلات ساختاری سیاهرگ‌ها و بیماری‌هایی نظیر ترومبوز سیاهرگی عمقی و ترومبوز وریدی مغزی که شامل ایجاد لخته‌های خونی در سیاهرگ‌ها هستند، کاربرد دارد.
MRI برای بررسی کدام اندام‌ها تجویز می‌شود؟
ام آر آی یکی از روش‌های پیشرفته‌ی تصویربرداری است که برای بررسی دقیق ساختارهای داخلی بدن به کار می‌رود. این روش در بررسی و تشخیص مشکلات مرتبط با بخش‌های مختلف بدن کاربرد دارد. در ادامه به برخی از قسمت‌هایی که MRI برای آنها تجویز می‌شود، اشاره می‌کنیم:
۱. ام آر آی مغز
ام آر آی مغز برای تشخیص آسیب‌های مغزی ناشی از سکته، بیماری‌های عصبی، و تومورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش همچنین برای ارزیابی میزان آسیب به مغز و نخاع در بیماری‌هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس به کار می‌رود. ام آر آی مغز می‌تواند به شناسایی بیماری‌هایی که بر ساختار و عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند، کمک کند. مدت زمان انجام ام آر آی مغز معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه است، اما در برخی موارد ممکن است تنها ۵ دقیقه به طول انجامد.
۲. ام آر آی قلب و عروق
ام آر آی قلب برای تشخیص بیماری‌های قلبی، ارزیابی آسیب‌های ناشی از حملات قلبی، و بررسی مشکلات ساختاری دریچه‌های قلب و عروق خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع MRI به پزشکان کمک می‌کند تا جریان خون درون قلب و رگ‌های خونی را بررسی کرده و بیماری‌های قلبی را شناسایی کنند. انجام MRI قلب معمولاً کمتر از ۹۰ دقیقه طول می‌کشد.
۳. ام آر آی استخوان‌ها و مفاصل
از ام آر آی برای تشخیص صدمات، جراحات، عفونت‌ها، و سرطان‌های استخوانی استفاده می‌شود. این روش همچنین برای بررسی وضعیت سایر اندام‌های داخلی مانند مثانه، روده، کبد، کلیه‌ها، پانکراس، تخمدان‌ها، و پروستات کاربرد دارد. بسته به نوع اسکن و هدف آن، ممکن است از ماده کنتراست استفاده شود تا تصاویر با وضوح بیشتری حاصل شود.
۴. ام آر آی زانو
ام آر آی زانو به تشخیص مشکلات مختلفی مانند ضعف، تورم، و خونریزی در اطراف مفصل زانو کمک می‌کند. در طول این اسکن ممکن است دستگاه‌های حاوی کویل دور زانو قرار داده شوند تا تصاویر واضح‌تری به دست آید. انجام ام آر آی زانو معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد.
۵. ام آر آی شانه
این نوع MRI برای بررسی درد شانه و مشکلات یا آسیب‌های مربوط به این ناحیه به کار می‌رود. MRI شانه عموماً بین ۱۵ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد، اما در برخی موارد ممکن است تنها ۱۵ دقیقه زمان ببرد.
۶. ام آر آی مهره‌های کمری و نخاع
ام آر آی مهره‌های کمری به تشخیص علل درد کمر و مشکلات مربوط به نخاع و ستون فقرات کمک می‌کند. این نوع MRI معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد و در صورتی که نیاز به استفاده از ماده کنتراست باشد، ممکن است زمان آن به ۴۵ تا ۸۰ دقیقه برسد.
۷. ام آر آی مهره‌های گردنی
ام آر آی مهره‌های گردنی برای ارزیابی مشکلات مرتبط با گردن و ستون فقرات گردنی به کار می‌رود. این نوع MRI معمولاً بین ۲۰ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد و برای تولید تصاویر واضح‌تر ممکن است از یک کویل پلاستیکی در بالای گردن استفاده شود.
۸. ام آر آی شکم
ام آر آی شکم به منظور بررسی مشکلات مربوط به جریان خون، تورم شکمی، و رشد جنین انجام می‌شود. مدت زمان انجام این اسکن بین ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت متغیر است، بسته به تعداد تصاویر مورد نیاز.
۹. ام آر آی ریه‌ها
اگرچه معمولاً از اسکن‌های دیگر برای بررسی ریه‌ها استفاده می‌شود، اما برای ارزیابی دقیق‌تر ناف ریه‌ها، ام آر آی بهترین گزینه است. این اسکن بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد.
۱۰. ام آر آی مفصل هیپ
این نوع MRI برای تشخیص مشکلات مفصل هیپ به کار می‌رود و عموماً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. اگر تصاویر بیشتری نیاز باشد، ممکن است زمان اسکن افزایش یابد.
۱۱. ام آر آی قوزک پا
ام آر آی قوزک پا برای بررسی مشکلات این ناحیه انجام می‌شود و معمولاً حدود ۴۰ دقیقه طول می‌کشد. در برخی موارد، زمان اسکن ممکن است تا یک ساعت افزایش یابد.
۱۲. ام آر آی مفصل لگن
MRI مفصل لگن برای بررسی درد و مشکلات این ناحیه به کار می‌رود و معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. در صورتی که تصاویر بیشتری لازم باشد، مدت زمان اسکن بیشتر می‌شود.
۱۳. ام آر آی قفسه سینه
این نوع MRI برای ارزیابی مشکلات مرتبط با قفسه سینه و تشخیص جراحت‌ها یا مشکلات دیگر انجام می‌شود. ام آر آی قفسه سینه معمولاً کمتر از ۹۰ دقیقه به طول می‌انجامد.
۱۴. ام آر آی پستان
ام آر آی پستان برای غربالگری و تشخیص سرطان پستان به کار می‌رود و معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. در برخی موارد، قبل از اسکن نیاز به تزریق ماده کنتراست است که می‌تواند زمان اسکن را تا ۹۰ دقیقه افزایش دهد.