MRCP چیست؟ راهنمای جامع تصویربرداری مجاری صفراوی و پانک
اگر پزشک برای شما تست MRCP (ام آر سی پی) تجویز کرده است، احتمالاً سوالاتی درباره نحوه انجام و دلیل تجویز آن دارید. MRCP چیست و چه تفاوتی با سایر روشهای تصویربرداری دارد؟
به زبان علمی، کلانژیوپانکراتوگرافی با تشدید مغناطیسی (Magnetic Resonance Cholangiopancreatography) یک تکنیک پیشرفته و غیرتهاجمی در بخش ام آر آی MRI است. این روش بدون استفاده از اشعه یونیزان (X-Ray) و با بهرهگیری از سکانسهای فوقسریعِ حساس به مایع، تصاویر آناتومیک بسیار دقیقی از سیستم صفراوی (Biliary System) و مجرای پانکراس ارائه میدهد.
در مرکز تصویربرداری پزشکی شفا اصفهان، این آزمون تخصصی با پروتکلهای بهینهسازی شده انجام میشود تا دقیقترین نقشه از مجاری داخلی بدن برای تشخیص بیماریها فراهم گردد.
کاربردهای بالینی؛ MRCP چه بیماریهایی را تشخیص میدهد؟
این روش به دلیل کنتراست ذاتی مایعات ساکن (مثل صفرا و ترشحات پانکراس)، ابزاری کلیدی برای ارزیابی پاتولوژیهای زیر است:

۱. تشخیص سنگهای مجاری صفراوی (Choledocholithiasis)
یکی از شایعترین دلایل انجام این تست، بررسی سنگ در مجرای مشترک صفراوی (CBD) است. زمانی که سونوگرافی نتایج مبهمی دارد، MRCP با حساسیت و ویژگی بالای ۹۵ درصد، به عنوان روش انتخابی (Gold Standard غیرتهاجمی) عمل میکند. این روش میتواند حتی سنگهای کوچک (میکرولیتیازیس) را که عامل دردهای شکمی هستند، شناسایی کند.
۲. ارزیابی یرقان انسدادی (Obstructive Jaundice)
در بیمارانی که دچار زردی شدهاند، تشخیص سطح و علت انسداد حیاتی است. این تصویربرداری با قدرت تفکیک بالا، امکان افتراق بین علل خوشخیم (مانند سنگ یا تنگیهای التهابی) و علل بدخیم (مانند تومورها) را فراهم میسازد.
۳. بررسی تخصصی پانکراتیت (Pancreatitis)
پاسخ به این سوال که “نقش درمانی و تشخیصی در پانکراتیت برای MRCP چیست؟” بسیار مهم است. این روش در پانکراتیت حاد و مزمن برای موارد زیر کاربرد دارد:
- شناسایی ناهنجاریهای مادرزادی (مانند Pancreas Divisum).
- بررسی تنگیهای مجرای پانکراس (Strictures).
- ارزیابی عوارض مانند کیست کاذب (Pseudocyst) و نکروز بافتی.
۴. مرحلهبندی تومورها (Staging) و نئوپلاسمها
در مواجهه با تومورهای پانکراس، آمپول واتر و کلانژیوکارسینوما، پزشکان نیاز به نقشهای دقیق برای جراحی دارند. تصاویر MRCP میزان گسترش تومور و ارتباط آن با عروق حیاتی اطراف را نشان میدهد که برای تعیین “قابل برداشت بودن” (Resectability) تومور ضروری است.
۵. تشخیص کلانژیت اسکلروزان اولیه (PSC)
در بیماریهای خودایمنی کبد مانند PSC، نمای تصویربرداری خاصی به نام “نمای دانهتسبیحی” (Beaded appearance) شامل تنگیها و اتساعهای متناوب در مجاری دیده میشود. MRCP دقیقترین روش غیرتهاجمی برای مشاهده این تغییرات در مجاری داخل و خارج کبدی است.
تفاوت ERCP و MRCP چیست (مقایسه تخصصی)
بسیاری از بیماران این دو روش را اشتباه میگیرند. دانستن تفاوت آنها برای کاهش استرس بیمار مهم است:
- روش ERCP (آندوسکوپی معکوس): یک روش تهاجمی است که نیاز به بیهوشی دارد و اندوسکوپ وارد بدن میشود. این روش با ریسک عوارضی مثل پانکراتیت همراه است و امروزه بیشتر کاربرد درمانی (مثلاً برای درآوردن سنگ) دارد تا تشخیصی.
- روش MRCP: یک روش کاملاً غیرتهاجمی (فقط تصویربرداری) است. هیچ لولهای وارد بدن نمیشود، نیاز به بیهوشی ندارد و ریسک عوارض آن صفر است.
پزشکان هوشمند ابتدا MRCP را درخواست میکنند تا فقط در صورت لزوم قطعی، بیمار را کاندید ERCP کنند. این استراتژی هم ایمنتر است و هم هزینههای درمان را کاهش میدهد.
📋
چکلیست آمادگی قبل از انجام MRCP
برای اینکه تصاویر مجاری صفراوی با بالاترین کیفیت ثبت شود و نیاز به تکرار آزمون نباشد، لطفاً موارد زیر را دقیقاً رعایت کنید:
- 🍔
ناشتایی: حداقل ۶ ساعت قبل از نوبت، از خوردن و آشامیدن (حتی آب) پرهیز کنید تا کیسه صفرا پر و شفاف دیده شود. - 💍
اشیاء فلزی: طلا، جواهرات، ساعت، کمربند و تلفن همراه را قبل از ورود به اتاق دستگاه خارج کنید. - 📂
مدارک پزشکی: سونوگرافیها، آزمایشهای کبدی و سیتیاسکنهای قبلی خود را همراه داشته باشید. - 😨
ترس از محیط بسته: اگر کلاستروفوبیا (ترس از فضای تنگ) دارید، حتماً هنگام پذیرش به پرسنل اطلاع دهید.
چه کسانی نباید MRCP انجام دهند؟
اگرچه MRCP اشعه ندارد، اما به دلیل میدان مغناطیسی قوی دستگاه MRI، برخی افراد مجاز به انجام آن نیستند. اگر هر یک از موارد زیر را دارید، حتماً قبل از نوبتگیری به کارشناسان ما در مرکز شفا اطلاع دهید:
-
استفاده از ضربانساز قلب (Pacemaker) یا دفیبریلاتور.
-
کاشت حلزون گوش یا سمعکهای غیرقابل جدا شدن.
-
وجود کلیپسهای فلزی جراحی (آنوریسم) در مغز.
-
وجود ترکش یا جسم خارجی فلزی در چشم یا بدن.
-
نکته: ایمپلنتهای دندانی و پلاتینهای ارتوپدی معمولاً مشکلی ایجاد نمیکنند، اما اطلاع دادن آن الزامی است.
چرا مرکز تصویربرداری پزشکی شفا اصفهان؟
کیفیت تصاویر در MRCP به شدت وابسته به قدرت دستگاه MRI و مهارت کارشناس در تنظیم سکانسها است. در مرکز تصویربرداری شفا اصفهان، ما با استفاده از تکنولوژی روز و نظارت متخصصین رادیولوژی، تصاویری شفاف و با رزولوشن بالا تهیه میکنیم تا همکاران پزشک بتوانند با اطمینان کامل، روند درمان را آغاز کنند.

سوالات متداول بیماران
۱. آمادگی قبل از انجام MRCP چیست؟ (آیا باید ناشتا باشیم؟)
بله. برای اینکه کیسه صفرا پر باشد و تصاویر واضحی از مجاری ثبت شود، بیمار معمولاً باید ۴ تا ۶ ساعت قبل از انجام آزمون ناشتا باشد (نخوردن غذا و مایعات). همچنین بهتر است فلزات و جواهرات را همراه نداشته باشید.
۲. تفاوت MRCP و ERCP چیست؟
مهمترین تفاوت این است که MRCP فقط یک روش تشخیصی و غیرتهاجمی (مانند عکسبرداری) است و هیچ لولهای وارد بدن نمیشود. اما ERCP یک روش درمانی و تهاجمی (آندوسکوپی) است که برای خارج کردن سنگ یا استنتگذاری استفاده میشود و خطرات بیشتری دارد.
۳. آیا انجام MRCP درد دارد یا خطرناک است؟
خیر، به هیچ وجه. MRCP یک نوع MRI پیشرفته است که بدون اشعه ایکس و بدون درد انجام میشود. تنها چیزی که بیمار حس میکند، صدای دستگاه MRI است و باید در طول تصویربرداری بیحرکت بماند.
۴. مدت زمان انجام ام آر سی پی چقدر است؟
این آزمون نسبتاً سریع است و معمولاً بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول میکشد. البته زمان دقیق بستگی به همکاری بیمار (نفس نگه داشتن) و پروتکلهای مرکز تصویربرداری دارد.
۵. آیا در MRCP نیاز به تزریق ماده حاجب است؟
در اکثر موارد خیر. MRCP از مایعات طبیعی بدن (صفرا و ترشحات پانکراس) به عنوان کنتراست استفاده میکند و نیازی به تزریق وریدی نیست. مگر در موارد خاص که پزشک برای بررسیهای تکمیلی درخواست تزریق کند.
(تولید شده توسط واحد علمی و محتوای مرکز تصویربرداری پزشکی شفا)






